Czym jest certyfikat kwalifikowany (kwalifikowany podpis elektroniczny)?

We współczesnym świecie technologie cyfrowe odgrywają kluczową rolę. Zwłaszcza w biznesie, gdzie bezpieczeństwo danych osobowych i transakcji online jest priorytetem dla organizacji. W tym kontekście istotne staje się pytanie: czym jest certyfikat kwalifikowany? 

W artykule wyjaśniamy, dlaczego certyfikat kwalifikowany jest tak ważny w dzisiejszym cyfrowym świecie.

Czym jest certyfikat kwalifikowany? 

Certyfikat kwalifikowany jest szczególnym przypadkiem tzw. cyfrowego certyfikatu klucza publicznego, który stanowi jeden z elementów infrastruktury PKI (Public Key Infrastructure). Technologia PKI ma bardzo szerokie zastosowanie, w tym m.in. do zdalnego uwierzytelniania osób i e-usług, do zapewniania poufności informacji, a także do tworzenia instrumentów prawnych takich jak podpis elektroniczny i elektroniczna pieczęć.

Certyfikat kwalifikowany jest kluczowym narzędziem w świecie cyfrowych transakcji gwarantując bezpieczeństwo elektronicznego obrotu prawnego. Znajomość jego roli jest niezbędna w kontekście rosnącej cyfryzacji usług i procesów biznesowych.

Certyfikat kwalifikowany to cyfrowe narzędzie służące do weryfikacji kwalifikowanych podpisów elektronicznych lub kwalifikowanych pieczęci elektronicznych. W przypadku kwalifikowanego podpisu elektronicznego jego pozytywna weryfikacja potwierdza integralność (oryginalność) podpisanego dokumentu oraz tożsamość osoby, która ten dokument podpisała. Natomiast w przypadku kwalifikowanej pieczęci elektronicznej potwierdzamy integralność oraz źródło pochodzenia dokumentu, czyli identyfikujemy podmiot, który dokument opatrzył swoją pieczęcią i jednocześnie mamy pewność, że treść dokumentu nie uległa żadnej zmianie (świadomej lub nieświadomej manipulacji) po jego opieczętowaniu.

Konsekwencją zdefiniowania i istotnego rozróżnienia w systemie prawnym obu instrumentów jakimi są podpis elektroniczny oraz pieczęć elektroniczna jest odpowiednie posługiwanie się następującymi pojęciami: certyfikat podpisu elektronicznego oraz certyfikat pieczęci elektronicznej. Przy czym specjalny status prawny nadano tym podpisom i pieczęciom oraz odpowiednim certyfikatom, które spełniają szczególne ustawowe wymagania i określane są jako kwalifikowane.

Stąd kwalifikowany podpis elektroniczny oparty na kwalifikowanym certyfikacie podpisu zapewnia bardzo wysoki poziom bezpieczeństwa prawnego w procesach biznesowych, w których czynności prawne (oświadczenia woli) dokonywane są w postaci elektronicznej.

Pojęcia certyfikat kwalifikowany oraz podpis kwalifikowany są często używane zamiennie. Jest to pewien „skrót myślowy” ułatwiający komunikację, ale brak wiedzy jaka jest zasadnicza różnica pomiędzy tymi pojęciami może prowadzić do nieporozumień.

Podpis kwalifikowany jest poświadczany za pomocą certyfikatu kwalifikowanego. Certyfikat umożliwia potwierdzenie tożsamości osoby składającej podpis elektroniczny na e-dokumentach oraz potwierdzenie, że treść dokumentu nie uległa zmianie po podpisaniu.

Czym jest kwalifikowany podpis elektroniczny?

Podpis kwalifikowany bazuje na certyfikacie kwalifikowanym, który zawiera informacje identyfikujące jego właściciela oraz dane (klucz publiczny) służące do weryfikacji podpisu elektronicznego. Podpis elektroniczny składany jest za pomocą danych (klucza prywatnego znajdującego się np. na karcie fizycznej lub wirtualnej SimplySign), które osoba podpisująca ma pod wyłączną swoją kontrolą (chroni dostęp do karty i hasło do niej).

Przed wydaniem kwalifikowanego certyfikatu przeprowadzany jest surowy proces weryfikacji tożsamości osoby ubiegającej się o niego oraz potwierdza się, że osoba ta ma wyłączną kontrolę nad kluczem prywatnym (służącym do składania podpisu) stanowiącym parę z kluczem publicznym (służącym do weryfikacji podpisu), który to klucz publiczny będzie zamieszczony w certyfikacie wraz z danymi identyfikującymi tożsamość użytkownika.

Kwalifikowany podpis elektroniczny bazujący na tym certyfikacie korzysta z domniemania prawnego swojej prawdziwości i może być stosowany w każdej sytuacji korzystając z ustawowego zrównania z podpisem własnoręcznym. Natomiast dokument elektroniczny opatrzony kwalifikowanym podpisem elektronicznym spełnia kodeksowy wymóg zachowania formy elektronicznej równoważnej formie pisemnej.

Podpis kwalifikowany, pozytywnie zweryfikowany, daje osobie akceptującej dokument (oświadczenie woli) pewność, że podpis ten jest powiązany z niezmienioną treścią dokumentu oraz że podpisała ten dokument osoba wskazana w certyfikacie kwalifikowanym, który był wykorzystany przy weryfikacji podpisu.

Jak tworzony i weryfikowany jest podpis elektroniczny?

Certyfikat kwalifikowany jest elementem technologii klucza publicznego (PKI), która opiera się na parze kluczy: prywatnym i publicznym. Klucz prywatny jest bezpiecznie przechowywany przez właściciela certyfikatu. Natomiast klucz publiczny jest udostępniany publicznie (najczęściej zawarty w certyfikacie). Komunikacja między stronami z wykorzystaniem tych kluczy umożliwia potwierdzenie tożsamości osoby podpisującej i zapewnia weryfikację integralności przekazywanych danych (dokumentów).

W momencie wyrażania woli poprzez podpisanie treści dokumentu elektronicznego, podpis elektroniczny, a w szczególności kwalifikowany, jest tworzony przy wykorzystaniu zaawansowanych algorytmów matematycznych tworzących unikatową strukturę informatyczną powiązaną z treścią podpisywanego dokumentu poprzez wyliczenie tzw. skrótu dokumentu (hash), który jest następnie szyfrowany (szyfrogram – kryptografia asymetryczna) poprzez wykorzystanie klucza prywatnego (będącego pod kontrolą osoby podpisującej).

W momencie sprawdzania (akceptacji) podpisanego dokumentu uruchamiany jest proces weryfikacji podpisu, w którym deszyfrowany (odzyskiwany z szyfrogramu) jest skrót za pomocą klucza publicznego zawartego w certyfikacie i porównywany jest ze skrótem wyliczonym w procesie weryfikacji z treści dokumentu, który podlega akceptacji. Pozytywny wynik może mieć miejsce wyłącznie w przypadku, gdy klucz publiczny w certyfikacie jest powiązany (stanowi parę) z kluczem prywatnym, za pomocą którego był utworzony podpis. Jeżeli wynik jest pozytywny, to znaczy, że treść dokumentu nie została zmieniona od momentu złożenia podpisu oraz że osoba wskazana w certyfikacie miała wyłączną kontrolę nad kluczem prywatnym podpisując dokument.

Jak uzyskać kwalifikowany certyfikat podpis elektronicznego do podpisywania dokumentów?

Kwalifikowany certyfikat podpisu elektronicznego wydają centra certyfikacji nadzorowane przez ministra właściwego ds. informatyzacji. Centra te podlegają rygorystycznym regulacjom, których weryfikacja odbywa się podczas cyklicznych audytów. Jednym z nich jest Certum, które oferuje m.in. mobilny podpis SimplySign oraz certyfikat zapisany na karcie kryptograficznej.

Proces uzyskania kwalifikowanego certyfikatu podpisu elektronicznego wymaga weryfikacji tożsamości osoby ubiegającej się o certyfikat. W tym celu konieczne jest przedstawienie odpowiednich dokumentów tożsamości oraz innych potrzebnych danych. Są one następnie sprawdzane przez urząd certyfikacji. To gwarantuje, że certyfikat, a w konsekwencji e-podpis bazujący na tym certyfikacie jest unikatowo związany z treścią podpisanego dokumentu oraz z jednym, konkretnym użytkownikiem. Zatem certyfikat można kupić, natomiast podpisu kupić nie można! Można kupić tylko urządzenie (np. kartę) do składania podpisu lub usługę (np. kartę wirtualną SimplySign). Natomiast podpis może być złożony tylko w powiązaniu z konkretnym dokumentem i to wyłącznie przez osobę, dla której certyfikat był wydany. Certyfikat kwalifikowany jest stosowany w kontekście elektronicznego podpisu (e-podpisu), jednak nie służy do składania podpisu, tylko do jego weryfikacji.

Zastosowania certyfikatu kwalifikowanego

Certyfikaty kwalifikowane mają szerokie zastosowanie w różnych obszarach cyfrowego świata. Są niezbędne przy tworzeniu kwalifikowanych podpisów elektronicznych, które mają taką samą moc prawną jak podpisy własnoręczne. Umożliwiają bezpieczne transakcje bankowe, chroniąc zarówno klientów, jak i instytucje finansowe przed oszustwami. Ponadto certyfikaty te znajdują zastosowanie w administracji publicznej, umożliwiając bezpieczną komunikację między obywatelami a urzędami.

Certyfikat kwalifikowany gwarantuje także, że dokumenty nie zostały zmienione po ich podpisaniu. Mechanizmy kryptograficzne zapewniają, że każda próba zmodyfikowania podpisanego dokumentu zostanie wykryta. Dzięki temu osoba odbierająca dokument może być pewna, że treść jest dokładnie taka, jaką zatwierdził nadawca.

Certyfikat kwalifikowany jest kluczowym narzędziem w zapewnianiu bezpieczeństwa obrotu prawnego. Zwłaszcza w obliczu rosnących zagrożeń cybernetycznych.

Certyfikat kwalifikowany zawiera informacje identyfikujące jego właściciela. Dzięki certyfikatom odbiorca podpisanego cyfrowo dokumentu może zweryfikować, kto jest jego autorem. Potwierdzenie tożsamości jest niezwykle ważne. Na przykład przy zawieraniu umów cyfrowych, podpisywaniu dokumentów czy składaniu deklaracji podatkowych online.

 Aspekty prawne i regulacyjne

Podpisy elektroniczne są istotnym elementem współczesnego środowiska biznesowego, ale ich użycie podlega różnym aspektom prawno-regulacyjnym. W Unii Europejskiej (UE) regulowane są przez rozporządzenie UE 910/2014 (eIDAS). Rozporządzenie ustanawia jednolite standardy dla transakcji elektronicznych i zapewnia ich wzajemne uznawanie w państwach członkowskich. Dzięki temu ułatwia transgraniczny handel i komunikację między firmami, obywatelami i administracją publiczną. Kraje spoza UE posiadają własne regulacje. Może to wprowadzać dodatkowe wyzwania dla międzynarodowych transakcji. Firmy działające globalnie muszą być świadome tych różnic i dostosowywać się do przepisów każdej jurysdykcji.

Przyszłość certyfikatów kwalifikowanych. Ewolucja i nowe możliwości

Certyfikaty kwalifikowane stanowią fundament cyfrowego bezpieczeństwa. Ich rozwój i zastosowanie będą ewoluować wraz z postępem technologicznym.

Przyszłość certyfikatów kwalifikowanych może obejmować różne kierunki nowych możliwości, przede wszystkim takie jak:

• Rozwój technologii kryptograficznych: Postęp w dziedzinie technologii kryptograficznych jest pilnie śledzony przez kwalifikowanych dostawców usług zaufania, którzy wyprzedzająco wprowadzają nowe algorytmy zarówno przy tworzeniu kwalifikowanych certyfikatów jak i bazujących na nich podpisach. W ten sposób podtrzymuje się stały – bardzo wysoki poziom odporności podpisanych dokumentów na próby fraudów, w szczególności poprzez potencjalne ataki z wykorzystaniem mocy obliczeniowej i specyfiki algorytmów realizowanych przez komputery kwantowe.
• Integracja z nowymi technologiami: Nowe technologie i nowe obszary ich zastosowań takie jak sztuczna inteligencja, blockchain czy Internet Rzeczy (IoT) w powiązaniu z kwalifikowanymi usługami zaufania mogą czynić te usługi bezpieczniejszymi nie tylko pod względem technicznym, ale też prawnym.

Certyfikat kwalifikowany jest niezbędny w nowoczesnym świecie cyfrowym. Oferuje bezpieczeństwo, prawną wiarygodność i efektywność w procesach paperless. Jego rola w zapewnianiu legalności i autentyczności cyfrowych interakcji jest kluczowa. Szczególnie w erze cyfryzacji i rosnącego znaczenia transakcji online.

Zainteresowany? Sprawdź, gdzie kupisz kwalifikowany podpis elektroniczny!

Podpis elektroniczny kupisz na trzy proste sposoby:

• w sklepie internetowym Certum – Sklep Certum – podpis elektroniczny i certyfikaty SSL,
• poprzez Infolinię Certum pod numerem telefonu: +48 91 4472 850,
• w Punktach Sprzedaży https://sklep.certum.pl/mapa-punktow-partnerskich-certum